«کارکردهای دین در جامعه سنتی و مدرن»

با وجود آن که دین در طول تاریخ بشر، دارای کارکردهای فراوانی بوده، اما در عصر مدرنیته این پرسش مطرح گردید که در زمان اداره زندگی بشر بر مبنای عقلانیت، چه نیازی به دین وجود دارد؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی و تبیینی به بررسی کارکردهای دین در جامعه سنتی و مدرن پرداخته است. مفهوم دین از یک تعریف اجماعی میان دانشمندان برخوردار نیست اما می توان سنت گرایی، اسطوره، مفهوم رستگاری، مکان ها و اشیای مقدس، اعمال مقدس، نوشته های مقدس، جامعه مقدس و تجربه مقدس را شاخص های دین دانست. دین در جامعه سنتی، فرانهادی بوده و کارویژه های متعددی را به عهده داشته است؛ اما با تغییر جامعه از سنتی به مدرن، تغییراتی در کارکردهای دین پدید آمد. برخی از این تغییرات را می توان "تبدل کارکرد" نامید؛ به این معنا که برخی از کارکردها در جامعه مدرن به دلیل فقدان مسأله، یا پیداشدن راه حل های دیگری که مغایر با دین نیست، از میان رفته، و کارکردهای جدید در ارتباط با مسایل جدید پدید آمده است؛ مثلاَ نقش دین در ایجاد انقلاب، جنبش های اجتماعی و مشروعیت بخشی به نظام سیاسی، در جامعه سنتی نبوده و یا این اهمیت را نداشته است. برخی تغییرات نیز از نوع "تبدیل کارکردی" است؛ یعنی برخی از کارکردهای دین در جامعه سنتی، به دلیل مبنا قرار گرفتن علم و عقلانیت در جامعه مدرن کنار گذاشته شده، که می توان آن را "عرفی شدن" نامید. اما این تغییرات به معنای تنزل دین به نهادی در کنار سایر نهادها نیست. در این زمینه دو نظریه وجود دارد؛ برخی، کارویژه های دین را منحصر در امور فردی و روانی و هدایت انسان ها می دانند، و حضور دین در عرصه های دیگر جامعه سنتی را از باب ضرورت تلقی می کنند. و برخی دیگر اگرچه جامعه سازی را وظیفه دین می دانند اما مسائلی مانند رواج تمدن عرفی غرب و عدم ارایه الگویی کارآمد از دین را موانع حضور دین در صحنه اجتماع می دانند. اما در هر صورت، دین در جامعه مدرن هم می تواند کارآمد باشد. تحقیق حاضر در یک مقدمه و هفت فصل بیان شده است.